Müzikte diziler, majör, minör, kromatik, pentatonik, tam ton, oktatonik diziler
Diziler, yarım, tam ve diğer aralıklardan seslerin düzenlenmesiyle oluşan nota gruplarıdır. Besteciler, dizileri bestelerinin kaynak noktası olarak kullanmaktadır. Seçtikleri dizinin sesleriyle bir melodi ve armoni oluştururlar.
Diziler, başladıkları sesin bir oktav üzerinde yine aynı seste biter. Diziler, aşağıdaki başlıklara ayrılabilir:
- Majör Dizi
- Minör Dizi
- Kromatik Dizi
- Pentatonik Dizi
- Tam Ses Dizisi
- Oktatonik Dizi
Majör Diziler
Majör diziler, yarım ve tam seslerden oluşur. 2 tam, 1 yarım, 3 tam, 1 yarım şeklinde ilerleyen diziler, majör dizilerdir (T-T-Y-T-T-T-Y).
Minör Diziler
3 tip minör dizi vardır.
- Doğal minör
- Armonik minör
- Melodik minör
Doğal Minör
1 tam, 1 yarım, 2 tam, 1 yarım, 2 tam şeklinde ilerleyen dizilerdir (T-Y-T-T-Y-T-T).
Armonik Minör
Doğal minörün 7. derecesinin yarım ses tizleştirilmesi ile oluşan dizidir (T-Y-T-T-Y-A2-Y).
Melodik Minör
Melodik minör dizisi ise biraz farklıdır. Doğal minör dizisinin 6. ve 7. seslerinin tizleştirilmesi ile oluşur. Genellikle çıkıcı cümleler için kullanılır ve ardından kullanılan inişler doğal minör olmalıdır.
Kromatik Dizi
Kromatik dizi, yarım seslerden oluşur (Y-Y-Y-Y-Y-Y). Re sesinden başlayarak yarım ses ilerlemek suretiyle oktav RE sesine diyezlerle(♯) gidersek kromatik diziyi oluştururuz. Aynısını, oktav RE sesinden inerek de bemollerle (♭) gerçekleştirebiliriz.
Kromatik dizinin en kallavi örneklerinden biri, Shine filminden alınmış bir kesit:
Pentatonik Dizi
Pentatonik diziler 5 farklı sesten oluşur. En çok bilineni majör pentatonik diziler ve minör pentatonik dizilerdir. Piyanoda siyah tuşlara bastığınızda pentatonik çalmış olursunuz.
Herhangi bir majör dizinin 4. ve 7. derecesini diziden çıkardığınızda majör pentatonik hâlini elde etmiş olursunuz. Aynı şekilde herhangi bir minör dizinin 2. ve 6. derecesini diziden çıkardığınızda minör pentatonik hâlini elde etmiş olursunuz.
Tam Ses Dizisi
Tam ses dizisi, adından anlaşılacağı üzere yalnızca tam ses aralıklarından oluşur.
Oktatonik Dizi
Oktatonik dizi, yarım aralık ve tam aralıklardan oluşan 8 sesin meydana getirdiği bir dizidir. Bir tam bir yarım olmak üzere devam eder.
